Volkstuinvereniging ”Achter de Vuurlijn”
Onrust onder tuinders deze weken, want de aarde roept. Dat betekent spitten en scheppen. Met deugdelijk
gereedschap graag. Maar wat noem je deugdelijk, en neem je nu een spade of een schop? Eerst
de schep, oftewel schop. Dat is een ballastdrager, gevormd om aarde te verplaatsen, dankzij twee
mollige bladhelften met middenin een grenslijn. De vorm verklaart direct de regionale naam bats,
aldus Marcel Kok van schoppenfabriek Streuding in Vlagtwedde: “Bats betekent achterwerk, kijk
maar goed!” Een spade is een soort schep met
een rechthoekiger, vlakker, smaller en zwaarder
blad. Daarmee spit je, verpoot je planten en graaf
je gaten en geulen.
Spades en schoppen zijn vaak erfstukken. Opa’s
Betuwse kleispade of ooms Hollandse schop
worden gekoesterd. Persoonlijk haal ik mijn
vaders spade (van het Duitse merk Ideal)
speciaal voor Grote Klussen tevoorschijn, want
hij is loeisterk... en erfgoed. Maar ook aan een
fonkelnieuwe schep of spade hecht je je snel.
Soms heb je er aan eentje genoeg, bijvoorbeeld
in een stads-, volks- of vinextuin. Drie
Nederlandse fabrikanten en het Duitse Ideal
spelen daar op in; ze richten zich op nieuwe
markten - dames, jongeren en ouderen, voor wie
ze hybrides maken, waarmee je spit en schept. Al
die hybrides zijn handzamer (’jentiger’, zegt
Marcel Kok in mooi Gronings) dan heren- of
hoveniersgereedschap met dikke stelen en
heften en grote, zware, vaak gesmede bladen.
Maar volstaat zo’n hybride wel? Sietse de Wit,
van De Wit in Kornhorn: “Jazeker. Tot een
tuinoppervlak van 250 tot 300 vierkante meter
kun je er prima mee uit de voeten.”
Zo’n alles-in-eenschep is de damesspade van
Streuding, de Britta van Ideal, de Ladies Spade
van Sneeboer uit Grootebroek en de Shark Spats
van De Wit. Shark Spats? Sietse de Wit: “Dat is
een kruising tussen spade en bats, met een
snijvlak van haaientanden, vandaar shark. Hij
maakt het werk licht. Maar is je tuin fors, of wil je stevig spitten
en
wortels
doorsteken,
dan ontkom je niet aan een spade.” En ook die draagt haaientanden, bij De Wit. Kies
kwaliteitsmateriaal dat bij budget, lichaam en werkkracht past (en zo mogelijk bij bodemsoort). Het moet prettig ‘voelen’, ook nog na vijf
minuten. Uitvoeringen met opstapjes klieven minder snel door klomp of laars.
Anatomie
bron: NRC Weekend 16-03-2013
Schepperdeschep.
1. Ladies, verplantspade, met stepjes. 2. Ladies spade, met stepjes. 3. Hoveniersspade.
4. Flensburger herenspade. 5. Britta, damesspade. 6. Shark, hoveniersspade.
7. Shark Spats. 8. Bats Crystal. 9. Damesspade.
•
Het blad. Kan van roestvast staal zijn, of oliegehard
staal of boron, staal gehard door koolstof. Bij duurdere
spaden verloopt het blad in dikte en is dan bij de snede
dunner, dat steekt gemakkelijker. Afwerking: gepolijst,
geverfd, lichtgegroefd of ‘getrommeld’, dan voel je
kleine putjes. De eerste twee ogen leuk, de laatste
twee zien er stoerder uit. Overigens, op elke bladsoort
kan aarde blijven kleven.
•
Dul/veer. Het staal waarin de steel vervat zit, een kort
stuk (dul) bij schoppen, en een enkele of dubbele veer
bij spades, die meer kracht moeten velen.
•
Steel. Liefst sterk (FSC) essen- of hickoryhout,
vanwege de lichte buigzaamheid. Gelaktestelen
beschermen het hout. Onbehandelde steel?
Regelmatig insmeren met gekookte lijnolie.
•
Heft (of kruk). Moet prettig in de hand liggen. Het
spadenheft heeft meestal een E-vorm en een
schopheft een T-vorm, maar bij damesspaden is de T-
vorm gangbaar.
•
Lengte. Houd de arm in een hoek van 90 graden
langs het lichaam; het heft van een staande schep of
spa reikt nu tot de elleboog. Globaal is voor dames een
schop 90 - 100 cm lang, voor heren 100 - 110/120 cm.
•
Poetsen. Verplicht! Borstel aarde eraf met een
staalborstel en zet het blad (en zonodig steel) in
gekookte lijnolie.
•
Scherp houden. Veel materiaal (zoals dat van
het merk Ideal) ‘slijpt zichzelf’ in de aarde. Scherp
zonodig met ijzervijl en/of slijpsteentje.
•
Roest. Nagenoeg onvermijdelijk. Maak er geen
punt van. Borstel het ergste eraf en ga lekker
spitten. De aarde maakt de schep weer schoon.
Onderhoud