© website eigenaar   Rob Wijnands 2013

Volkstuinvereniging ”Achter de Vuurlijn”

Onrust onder tuinders deze weken, want de aarde roept. Dat betekent spitten en scheppen. Met deugdelijk gereedschap graag. Maar wat noem je deugdelijk, en neem je nu een spade of een schop? Eerst de schep, oftewel schop. Dat is een ballastdrager, gevormd om aarde te verplaatsen, dankzij twee mollige bladhelften met middenin een grenslijn. De vorm verklaart direct de regionale naam bats, aldus Marcel Kok van schoppenfabriek Streuding in Vlagtwedde: “Bats betekent achterwerk, kijk maar goed!” Een spade is een soort schep met een rechthoekiger, vlakker, smaller en zwaarder blad. Daarmee spit je, verpoot je planten en graaf je gaten en geulen. Spades en schoppen zijn vaak erfstukken. Opa’s Betuwse kleispade of ooms Hollandse schop worden gekoesterd. Persoonlijk haal ik mijn vaders spade (van het Duitse merk Ideal) speciaal voor Grote Klussen tevoorschijn, want hij is loeisterk... en erfgoed. Maar ook aan een fonkelnieuwe schep of spade hecht je je snel. Soms heb je er aan eentje genoeg, bijvoorbeeld in een stads-, volks- of vinextuin. Drie Nederlandse fabrikanten en het Duitse Ideal spelen daar op in; ze richten zich op nieuwe markten - dames, jongeren en ouderen, voor wie ze hybrides maken, waarmee je spit en schept. Al die hybrides zijn handzamer (’jentiger’, zegt Marcel Kok in mooi Gronings) dan heren- of hoveniersgereedschap met dikke stelen en heften en grote, zware, vaak gesmede bladen. Maar volstaat zo’n hybride wel? Sietse de Wit, van De Wit in Kornhorn: “Jazeker. Tot een tuinoppervlak van 250 tot 300 vierkante meter kun je er prima mee uit de voeten.” Zo’n alles-in-eenschep is de damesspade van Streuding, de Britta van Ideal, de Ladies Spade van Sneeboer uit Grootebroek en de Shark Spats van De Wit. Shark Spats? Sietse de Wit: “Dat is een kruising tussen spade en bats, met een snijvlak van haaientanden, vandaar shark. Hij maakt het werk licht. Maar is je tuin fors, of wil je stevig spitten en wortels doorsteken, dan ontkom je niet aan een spade.” En ook die draagt haaientanden, bij De Wit. Kies kwaliteitsmateriaal dat bij budget, lichaam en werkkracht past (en zo mogelijk bij bodemsoort). Het moet prettig ‘voelen’, ook nog na vijf minuten. Uitvoeringen met opstapjes klieven minder snel door klomp of laars. Anatomie
bron: NRC Weekend 16-03-2013
Schepperdeschep.
1. Ladies, verplantspade, met stepjes. 2. Ladies spade, met stepjes. 3. Hoveniersspade. 4. Flensburger herenspade. 5. Britta, damesspade. 6. Shark, hoveniersspade. 7. Shark Spats. 8. Bats Crystal. 9. Damesspade.
Het blad. Kan van roestvast staal zijn, of oliegehard staal of boron, staal gehard door koolstof. Bij duurdere spaden verloopt het blad in dikte en is dan bij de snede dunner, dat steekt gemakkelijker. Afwerking: gepolijst, geverfd, lichtgegroefd of ‘getrommeld’, dan voel je kleine putjes. De eerste twee ogen leuk, de laatste twee zien er stoerder uit. Overigens, op elke bladsoort kan aarde blijven kleven. Dul/veer. Het staal waarin de steel vervat zit, een kort stuk (dul) bij schoppen, en een enkele of dubbele veer bij spades, die meer kracht moeten velen. Steel. Liefst sterk (FSC) essen- of hickoryhout, vanwege de lichte buigzaamheid. Gelaktestelen beschermen het hout. Onbehandelde steel? Regelmatig insmeren met gekookte lijnolie. Heft (of kruk). Moet prettig in de hand liggen. Het spadenheft heeft meestal een E-vorm en een schopheft een T-vorm, maar bij damesspaden is de T- vorm gangbaar. Lengte. Houd de arm in een hoek van 90 graden langs het lichaam; het heft van een staande schep of spa reikt nu tot de elleboog. Globaal is voor dames een schop 90 - 100 cm lang, voor heren 100 - 110/120 cm.
Poetsen. Verplicht! Borstel aarde eraf met een staalborstel en zet het blad (en zonodig steel) in gekookte lijnolie. Scherp houden. Veel materiaal (zoals dat van het merk Ideal) ‘slijpt zichzelf’ in de aarde. Scherp zonodig met ijzervijl en/of slijpsteentje. Roest. Nagenoeg onvermijdelijk. Maak er geen punt van. Borstel het ergste eraf en ga lekker spitten. De aarde maakt de schep weer schoon.
Onderhoud
terug naar het hoofdmenu
achterdevuurlijn